نخستین پیش همایش ملی علوم انسانی و حکمت اسلامی شاخه علوم اقتصادی

به گزارش روابط عمومی واحد تهران غرب؛ نخستین پیش همایش ملی علوم انسانی و حکمت اسلامی شاخه علوم اقتصادی با حضور دکتر آقامیری، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران؛ دکتر خسرو پناه، معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاداسلامی، در روز یکشنبه ششم تیرماه ۱۴۰۰ به میزبانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب برگزار شد.

بر اساس این گزارش در نشست صبح این پیش همایش که به صورت حضوری و مجازی در سالن شیخ بهایی واحد تهران غرب برگزار شد،، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران؛ معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاداسلامی و دکتر پروین داداندیش، رئیس واحد تهران غرب به ایراد سخنرانی پرداختند.

این گزارش حاکیست؛ دکتر داداندیش در بخش نخست سخنان خود ضمن خیر مقدم به مسئولین، اساتید و دانشجویان که بصورت حضوری و مجازی در جلسه حضور داشتند گفت: واحد تهران غرب یکی از جوانترین واحدهای دانشگاهی استان تهران است که ۱۵ سال سابقه فعالیت دارد، به همین دلیل دارای اساتید جوان و با انگیزه می باشد.

وی خاطر نشان کرد: در دوسال گذشته که جناب آقای دکتر خسروپناه در سمت معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاداسلامی منصوب شده اند، به دنبال تحول در حوزه علوم انسانی و هنر هستند، که می توانند از کمک این اساتید جوان و با انگیزه استفاده کنند.

رئیس واحد تهران غرب با اشاره به دغدغه علوم انسانی در دانشگاههای کشور افزود: ما به دنبال این هستیم که علوم‌انسانی در دانشگاههای کشور وابسته به علوم انسانی خارج از کشور و وابسته به تئوریها و برنامه های غرب نباشد. همچنین علوم‌انسانی بتواند اسلامی باشد و اصول و ارزشهای اسلامی در دانشگاهها تدریس شود.

دکتر داداندیش در ادامه سخنان خود با تبیین اهداف برگزاری این همایش ها تاکید کرد: خوشبختانه از دو سال گذشته برنامه های خاصی درخصوص تعالی علوم‌انسانی که به منظور روزآمدی و کارآمدی علوم‌انسانی و حکمی سازی می باشد انجام شده است. این پیش همایش و سلسله همایشهایی که تا آبان ماه برگزار خواهد شد در همین راستا می باشد. سیزده دانشگاه در کل کشور، مسئولیت شاخه ها و محورهای این همایش را برعهده دارند، که دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب افتخار دارد، میزبان همایش حکمت اسلامی و علوم‌انسانی در شاخه علوم‌اقتصادی باشد. درواقع پیش همایش ها به منظور آمادگی اساتید و دانشجویان جهت ارائه مقالات بهتر، برگزار می شود، که با توجه به حضور ۱۸۰۰۰ دانشجو در ۱۰۶ رشته دانشگاهی که بیش از ۲۰۰۰ نفر آن در تحصیلات تکمیلی شاغل به تحصیل هستند و از این میان ۲۵۰ نفر دانشجوی دکتری می باشند، این یک ظرفیت و پتانسیل خوبی می باشد که می تواند منشا اثر باشد و به تحول در حوزه علوم انسانی و هنر به معاونت مربوطه کمک کند.

در ادامه مراسم، دکتر آقامیری، ضمن تبریک میلاد باسعادت امام رضا (ع) گفت: از خانم دکتر داداندیش تشکر می کنم که واحد تهران غرب مجری اولین جلسات در زمینه علوم‌انسانی و شاخه های مختلف آن می باشد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران و واحد تهران مرکزی افزود: فاصله علم اقتصاد متعارف، حکمت عملی، تمرکز بر حکمت نظری در علم اقتصاد، اثرات آنها بر اخلاق و عقلانیت دارد چگونه است و غلبه کدامیک از اینها بر علم نظری و اقتصادی ما حاکم است. اینجانب چون تخصصی در این زمینه ندارم و اساتید حاضر متخصص این رشته هستند، تصمیم گرفتم بعنوان یک شهروند مطالبه گری کنم.

ایشان خاطر نشان کرد: چهل سال است که بحث علوم‌انسانی را داریم و اصرار داریم تکلیف خودمان را با علوم انسانی مشخص کنیم. مقام معظم رهبری (مدظله العالی) بعنوان یک اندیشمند در این چند سال دائماً بر روی بحث علوم انسانی و داشته های خودمان در این بحث تاکید داشتند، ولی متاسفانه نه در شورای عالی انقلاب فرهنگی و نه در جای دیگری این اثر دیده نشد. شاید اولین جایی که این مسئله در حال شکل گرفتن است در دانشگاه آزاد اسلامی است که یک معاونت برای آن تشکیل شده است. تشکیل معاونت علوم انسانی نعمتی است که به این مسیر بها داده است.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران ضمن توصیه شروع جلسات علمی با سخنرانی علمی تاکید کرد: مشکلی که ما داریم این است که باید رابطه ای مشخص میان اقتصاد اسلامی با واقعیت های جامعه بوجود بیاید. ما بعنوان شهروند نمیدانیم با کدام‌فرمول عمل کنیم، بانکها بر کدام‌اصل کار می کند، اقصادمان بر کدام‌پایه کار می کند. آن مطالبه گری که ما از دانشمندان علم اقتصاد اسلامی داریم این است که این مبانی برای ما مشخص شود. در یک سیستم، از سیستمهای غربی طبعیت می کنیم و پایه های علوم‌انسانی ما براساس مبانی غربی می باشد. امثال این جلسات می تواند کمک کند تا این سوالات پاسخ داده شود، رابطه ها کشف شود، مبانی آن گفته و مسیر باز شود. اگر مبانی وجود ندارد آنها را پیدا کنیم و آنها را رشد و گسترش دهیم.

بر اساس این گزارش دکتر خسروپناه بعنوان سخنران دیگر این مراسم، با تشکر از دانشگاه آزاد اسلامی استان‌تهران و واحد تهران غرب در بخشی از سخنان خود تصریح کرد: در آیه ۲۶۹ سوره بقره اشاره شد؛ هر کسی بخواهد به او" حکمت" عطا می کنیم. این آیه تاکید دارد، حکمت یک سویش، خیر کثیر و سوی دیگر آن آن اولی الالباب است؛ یعنی صاحبان لوح حکمت نصیبشان می شود. اگر حکمت نصیبشان شد، خیر کثیر عاید آنها می شود. صاحبان لوح در قرآن یعنی عقل خالص، اگر کسی از عقل خالص برخوردار باشد به تعبیر قرآن اولی الالباب می باشد. عقل خالص یعنی کسی که بتواند چهار ساحت عقل یعنی عقل نظری، عقل عملی، عقل معاش و عقل معاد را با هم جمع کند. اگر این چهار عقل با هم جمع شود در این حالت می شود اولی الالباب و حکمت نصیبش می شود.

معاون علوم‌انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی افزود: حکمت یعنی علم مبتنی بر این چهار عقل که قطعاً علم نافع است و خیر کثیر دارد و علم محکمی هم هست‌. آن وقت ریشه ها و مبانی علوم حکمی همان مبانی فلسفی است لذا در حکمت اسلامی مباحثی مثل هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی و ارزش شناسی مطرح است. بنابراین وقتی گفته می شود حکمت اسلامی و علوم اقتصادی، منظور از حکمت یعنی مبانی حکمی، مبانی هستی شناختی، مبانی معرفت شناختی، مبانی ارزش شناختی، مبانی انسان شناختی و زمانی که انسان این مبانی را مشخص کرد بر علوم اقتصادی تاثیرگذار است.

دکتر خسروپناه با اشاره به علوم‌اقتصادی گفت: وقتی از علوم‌اقتصادی صحبت می شود یعنی علم اقتصاد صرفاً یک علم نیست بلکه از علوم‌مختلفی برخوردار است. فلسفه اقتصاد، مکتب اقتصادی یا ایدئولوژی اقتصادی، علوم مبتنی بر عقل و تجدید بحث در حوزه اقتصاد است مانند اقتصاد سنجی، جغرافیای اقتصادی، سیاست اقتصادی یا اقتصاد سیاسی و بعضی از پدیده های اقتصادی که با عقل و تجربه کشف می شوند.

وی افزود: بحث دیگری که از سال ۱۹۸۰ در دنیا مطرح شده است بحث حکمرانی نوین اقتصادی بوده است. مبانی حکمی در همه ی علوم‌اقتصادی تاثیر گذار است. در اقتصاد، سوال ما از شما این است که تعریف شما از انسان چیست و انسان کیست؟ آیا یک موجود تک ساحتی یا چند ساحتی است؟ اگر انسان را فقط یک موجود ماتریالیستی بدانید، روابط اقتصادی هم ماتریالیستی می باشد. اما اگر ساحت ملکوتی و معنوی برای انسان قائل بشوید، طبیعتاً در بحثهای معیشت و اقتصاد به مقوله معنویت و ملکوت انسان هم توجه داده می شود. اینکه خداوند سبحان تاکید می کند که انسان طعامش حلال باشد یا حرام نباشد برای این است که طعام حرام نظام‌اقتصادی را بهم میزند و باعث می شود با مردم صادق نباشند و دروغگو باشند و قطعاً اقتصادی حرام‌خواهند داشت و به معیشت او و معیشت جامعه هم آسیب میزند. در قرآن آمده است که ربا مقابله ی با خداست و در جامعه ای که اقتصاد آن و فعالیت اقتصادی آن ربوی باشد، مقابله ی با خداست. مبانی فلسفی درباب هستی، معرفت و انسان در اقتصاد تاثیر گذار است، لذا فلسفه ی اقتصاد می تواند رویکرد حکمی، با انواع فلسفه ها داشته باشد. الان صحبت ما این است و تاکید داریم که همانطور که فلسفه اقتصاد با رویکردهای مختلف می باشد بیاییم فلسفه اقتصاد با رویکرد حکمت اسلامی داشته باشیم، یعنی در کنار آنها این رویکرد را هم دنبال کنیم.

دکتر خسرو پناه در بخش دیگری از سخنان خود گفت: مکتب و ایدئولوژی های موجود، همه ایدئولوژی های اجتماعی هستند که نگاهشان به جامعه، به فقر، به عدالت، آزادی، دولت حداقلی، دولت حداکثری است. اینجا سوال این است براساس حکمت اسلامی نظریه حکمت اسلامی درباب عدالت، آزادی و … چیست. در حکمت اسلامی دولت نه دولت حداقلی ریبرالیستهاست و نه دولت حداکثری سوسیالیستهاست. دولت در اسلام یعنی پیوند امت و امامت است یعنی ولایت است که در اقتصاد تاثیرگذار است. در نهایت حکمت اسلامی بر علم اقتصاد که علمی تجربی و عقلی است تاثیر می گذارد. علوم اقتصادی مبتنی بر پارادایم های علوم انسانی است و دقیقاً پارادیم ها مبتنی بر قوانین فلسفی می باشند، لذا حکمت اسلامی می تواند پارادیمی ایجاد کند که بتواند بر نظریه علم اقتصادی تاثیر گذار باشد و در نهایت، حکمت اسلامی می تواند بر حکمرانی اقتصادی تاثیر داشته باشد. سیاست گذاری و تنظیم گری اقتصادی دقیقاً مبتنی بر مبانی ارزشی می باشد. بنابراین پیوند وسیع ایجابی بین حکمت اسلامی و علوم‌اقتصادی وجود دارد. امیدوارم در این باب مقالات زیادی را بتوانیم داشته باشیم.

بر اساس این گزارش در بخش بعدی پیش همایش، نشست اول با موضوع حکمت اسلامی و جریان شناسی اقتصاد اسلامی، با تاکید بر بانکداری اسلامی برگزار شد. در آغاز این نشست، دکتر محمد نعمتی به عنوان دبیر جلسه، طرح موضوع نمود و پس از آن آیت اله غلامرضا مصباحی مقدم و حجت الاسلام محمد مادر شاهی به بیان و نقد نظرات پرداختند.

شایان ذکر است؛ در نشست بعد از ظهر که با عنوان حکمت اسلامی و نقش دولت در اقتصاد، با تاکید بر معیار های دولت اسلامی به صورت مجازی برگزار شد، نخست دکتر عباس علوی راد به عنوان دبیر جلسه به بیان وضع موجود پرداخت و پس از آن حجت الاسلام دکتر کمیل قنبر زاده و دکتر حسین عیوضلو به نقد و بررسی دیدگاه های یکدیگر پرداختند.